Η νευροψυχολογία των σκύλων είναι η επιστήμη που εξετάζει την σχέση μεταξύ του εγκεφάλου του σκύλου και της συμπεριφοράς του. Η αξία του να καταλάβουμε αυτή την σχέση είναι τριπλή.
Πρώτον μας βοηθάει να εκτιμήσουμε καλύτερα τα όρια (τα πλαίσια) μέσα στα οποία πρέπει να δουλεύουμε όταν εκπαιδεύουμε τα σκυλιά.
Δεύτερον μας βοηθάει να σχεδιάσουμε καλύτερα διορθωτικά προγράμματα για να επιλύνουμε προβλήματα.
Τρίτον μας επιτρέπει να βασίζουμε την δουλεία μας (εκπαίδευση) σε επιστημονικές βάσεις παρά σε προχειρότητες και αυτοσχεδιασμούς.
Στην προσπάθειά μας να εκπαιδεύουμε τα σκυλιά όσο πιο επιστημονικά γίνεται, βελτιώνουμε και την γενικότερη εικόνα,ικανοποιώντας τις δικαιολογημένες απαιτήσεις των ιδιοκτητών-κηδεμόνων για ποιοτική δουλειά .
-Η σχέση του “μεταιχμιακού συστήματος” (Limbic System) και του εγκεφαλικού φλοιού “Cerebral Cortex”.
Δύο ομάδες δομών του εγκεφάλου μοιράζονται μια πολύ σημαντική σχέση σε ότι αφορά την συμπεριφορά: Τo μεταιχμιακό σύστημα (ΜΣ) και ο εγκεφαλικός φλοιός (ΕΦ). Το ΜΣ είναι ένα πολύπλοκο κύκλωμα από νευρικές δομές που σχετίζεται έντονα με την βίωση και έκφραση των συναισθημάτων. Ο ΕΦ από την μεριά του, σχετίζεται έντονα με διάφορες νοητικές λειτουργίες μεταξύ των οποίων της μάθησης, σκέψης και επίλυσης προβλημάτων.
Το ΜΣ και ο ΕΦ έχουν συχνά σχέση ανταγωνιστική.
Όταν το ΜΣ ενεργοποιείται, ο ΕΦ υπολειτουργεί ή σταματάει και αντιστρόφως. Εάν ένα σκυλί ενθαρρύνεται να σκεφτεί, ο ΕΦ ενεργοποιείται. Σε αυτή την κατάσταση είναι δύσκολο ή λιγότερο πιθανό να έχει έντονες συναισθηματικές (παρορμητικές) αντιδράσεις (συναισθήματα). Αντίθετα, όταν ένα σκυλί είναι έντονα συναισθηματικά φορτισμένο (φόβος, επιθετικότητα, ενθουσιασμός κλπ) η λειτουργία του ΕΦ αναστέλλεται. Σε αυτή την περίπτωση το σκυλί δεν μπορεί να σκεφτεί και να μάθει αποτελεσματικά.
Αυτή η σχέση λοιπόν του ΜΣ και του ΕΦ επηρεάζει σημαντικά την διαδικασία της εκπαίδευσης των σκύλων. Εάν επιθυμούμε το σκυλί μας να ξεπεράσει κάτι που το φοβίζει (αγχώνει, φοβίζει, εκνευρίζει) το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να τραβήξουμε την προσοχή του σε κάποια πράξη (άσκηση) που απαιτεί τη συμμετοχή του ΕΦ (σημειώστε εδώ ότι η εκπαίδευση με ‘κλίκερ’ απαιτεί την προσοχή και δραστηριοποίηση του ΕΦ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μορφή εκπαίδευσης.
Μπορούμε να συμπεράνουμε από τα παραπάνω ότι όταν προσπαθούμε να διορθώσουμε μια προβληματική συμπεριφορά σκύλου (πχ φοβία, επιθετικότητα κλπ) πρέπει να αποφεύγουμε / προλαβαίνουμε την υψηλή ενεργοποίηση του ΜΣ. Εάν θέλουμε το σκυλί μας να συμπεριφερθεί διαφορετικά δεν μπορούμε να το βοηθήσουμε όταν είναι σε πλήρη δραστηριοποίηση το ΜΣ. Το σκυλί δεν θα μάθει και πιθανόν δεν μπορεί να μας ακούσει αν είναι σε κατάσταση πλήρους στρες και φόβου.
Νευρομεταβιβαστές ή νευροδιαβιβαστές (Neurotransmitters)
Οι νευρομεταβιβαστές είναι ένα σημαντικό θέμα για τη Νευροψυχολογία που θα πρέπει να προσπαθήσουμε να το καταλάβουμε καλά. Οι Νευρομεταβιβαστές είναι η ομάδα των χημικών ουσιών που μεταβιβάζουν μηνύματα από τον ένα νευρώνα (νευρικό κύτταρο) στον άλλο. Έτσι λαμβάνει χώρα η μετάδοση όλων των μηνυμάτων εντός του νευρικού συστήματος και κατ’ επέκταση σε όλο το σώμα.
-Η Σεροτονίνη
Η Σεροτονίνη είναι ένας από τους πιο σημαντικούς νευρομεταβιβαστές που σχετίζεται με την συμπεριφορά. Η Σεροτονίνη είναι υπεύθυνη για τον κύκλο ύπνου-ξύπνιου καθώς επίσης και για να μας δημιουργεί μια αίσθηση ευχαρίστησης, ευεξίας (ρυθμιστής διάθεσης). Η έλλειψη της Σεροτονίνης σχετίζεται με υπερκινητικότητα, επιθετικότητα και γενική φοβία και αναταραχή.
Το στρες και ο φόβος είναι η βάση των περισσότερων προβλημάτων συμπεριφοράς των σκύλων. Κάθε μορφή εκπαίδευσης και πρόγραμμα διόρθωσης συμπεριφοράς που αποσκοπεί στη λύση προβλημάτων που σχετίζονται με το στρες και τον φόβο θα πρέπει να έχει ως στόχο την αύξηση Σεροτονίνης στον εγκέφαλο ή την εμπόδιση της καταστροφής της αν ήδη υπάρχει στον εγκέφαλο.
Η Σεροτονίνη δημιουργείται στον εγκέφαλο από την τριπταμίνη ένα οξύ το οποίο βρίσκεται στην τροφή, δυστυχώς σε μικρή ποσότητα. Τα αμινοξέα συναγωνίζονται να φθάσουν στον εγκέφαλο. Η τυροσίνη (Tyrosine) είναι ένα αμινοξύ ανταγωνιστικό της τριπταμίνης που δεν την αφήνει να αναπτυχθεί και να φτάσει στον εγκέφαλο.
Η κυριαρχία (επικράτηση) της Τριπταμίνης
Ευτυχώς υπάρχουν μερικές στρατηγικές (τεχνικές) με τις οποίες μπορούμε να βοηθήσουμε την επικράτηση της Σεροτονίνης (στον εγκέφαλο).
1) Ασκήσεις Αντοχής. Οι καθημερινή άσκηση που αναπτύσσουν την αντοχή βοηθούν στην επικράτηση της Τριπταμίνης με τον να επηρεάζει τους υποδοχείς για την Σερατονίνη. Επίσης βοηθάει το σώμα στο να παράγει τις Ενδορφίνες που είναι υπεύθυνες για την ευχαρίστηση και την εκτόνωση που νοιώθουμε μετά από την άσκηση. Οι σύντομες και έντονες, εκρηκτικές ασκήσεις προκαλούν στρες και σε ανθρώπους και σε σκυλιά (π.χ. δύο λεπτά μποξ, 50 μέτρα σπρίντ , άρση βαρών κλπ). Για αυτό πρέπει να σχεδιάζουμε ασκήσεις πιο χαλαρές αλλά με μεγαλύτερη διάρκεια (π.χ. περπάτημα στο δάσος).
2) Γεύματα με υδατάνθρακες Όταν δίνονται εντός δύο ωρών μετά από ένα μικρό γεύμα με ξηρά τροφή, ένα γεύμα μόνον με υδατάνθρακες που περιλαμβάνει την Βιταμίνη Β6 (που και αυτή χρειάζεται για την παραγωγή Σεροτονίνης) κάνει το πάγκρεας να παράγει Ινσουλίνη η οποία απορροφά τα αμινοξέα με εξαίρεση την τριπταμίνη και επίσης απελευθερώνει τα τυχόν αποθέματά του.
Στα σκυλιά που υποφέρουν από οποιαδήποτε κατάσταση φοβίας, στρες, νευρικότητα, εκνευρισμό και επιθετικότητα αποφύγετε τα γεύματα που περιέχουν καλαμπόκι (αραποσίτι).
Η αναλογία της Τυροσίνης προς το τριπταμίνη είναι υπερβολικά μεγάλη. Εάν δεν μπορείτε να ταΐσετε γεύματα χωρίς καλαμπόκι, ταΐσετε το σκυλί με ξηρά τροφή με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη χαμηλότερη του 17 %. Εναλλακτικά, προσθέσετε υδατάνθρακες στο γεύμα.
3) Φάρμακα Ισχυρά φάρμακα όπως το Προζάκ (Prozac) , Κλομικάλμ (clomicalm) και Ελαβίλ (Elavil) μπορούν αν βοηθήσουν να μην καταστρέφεται η Σεροτονίνη στον εγκέφαλο αλλά έχουν παρενέργειες όπως αρρυθμίες, απώλεια του προσανατολισμού, κατάθλιψη, υπνηλία κλπ.
4) Διατροφικά Συμπληρώματα. Μερικά διατροφικά συμπληρώματα δείχνουν εξαιρετικά αποτελέσματα και πρακτικά αλλά και επιστημονικά. Το πρώτο είναι η τριπταμίνη, το οποίο κυκλοφορεί ως ProQuiet (δεν είναι φάρμακο, είναι απλώς ένα αμυνοξύ) αλλά πρέπει να παραγγελθεί μέσω κτηνιάτρου.
Η τριπταμίνη έχει ένα περιορισμό, δηλ μόνον μια ποσότητα μπορεί να απορροφηθεί και δρα μόνον σε συγκεκριμένη στιγμή. Ένας τρόπος να αποφύγουμε αυτόν τον περιορισμό είναι να δώσουμε 5-HTP (5- υδροξυτριπταμίνη) συμπλήρωμα που μπορούμε να βρούμε σε καταστήματα υγιεινής διατροφής, το οποίο δεν έχει το περιορισμό που αναφέραμε.
Η κατανόηση της σχέσης εγκεφάλου και συμπεριφοράς μας οδηγεί σε καλύτερη κατανόηση του στρες, των χρόνιων φοβιών και επίμονων προβλημάτων συμπεριφοράς, της υπερκινητικότητας και όλων των ειδών επιθετικότητας. Γνωρίζοντας πώς και πότε να γυμνάσουμε το σκυλί, τι τροφές να του δώσουμε, τι συμπληρώματα διατροφής μπορεί να βοηθηθούμε πολύ στο να διαμορφώσουμε αποτελεσματικά σχέδια διόρθωσης των προβληματικών συμπεριφορών.
Επιμέλεια
Nikos Regos
Επαγγελματίας εκπαιδευτής σκύλων
